Damarda pıhtı atması neden olur ve belirtileri nelerdir?

Damarda pıhtı atması, tıbbi olarak "tromboemboli" olarak adlandırılan ve vücuttaki bir damarda oluşan kan pıhtısının (trombüs) yerinden koparak kan dolaşımına karışması ve daha dar bir damarı tıkaması durumudur. Bu durum, hayati organlara giden kan akışını engelleyerek ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. En yaygın olarak bacak toplardamarlarında oluşan pıhtıların akciğere atması (pulmoner emboli) veya beyin damarlarını tıkaması (inme) şeklinde görülür.

Pıhtı oluşumu genellikle kan akışının yavaşlaması, damar duvarında hasar veya kanın pıhtılaşmaya eğilimli olması gibi faktörlerle ilişkilidir. Başlıca nedenler şunlardır:

• Uzun süre hareketsiz kalmak: Örneğin, uzun uçak yolculukları, yatak istirahati veya felç sonrası hareketsizlik.
• Cerrahi operasyonlar: Özellikle kalça, diz ameliyatları veya büyük cerrahi girişimler.
• Kalp-damar hastalıkları: Atriyal fibrilasyon gibi düzensiz kalp ritmi, kalp yetmezliği veya damar sertliği.
• Kanser ve kanser tedavileri: Bazı tümörler pıhtılaşma riskini artırır; kemoterapi veya hormon tedavileri de etkili olabilir.
• Genetik faktörler: Ailesel pıhtılaşma bozuklukları (örneğin, Factor V Leiden mutasyonu).
• Obezite ve sigara kullanımı: Damar sağlığını olumsuz etkileyerek pıhtı riskini artırır.
• Gebelik ve doğum kontrol hapları: Östrojen içeren ilaçlar pıhtılaşma eğilimini artırabilir.
• Yaşlılık: İlerleyen yaşla birlikte damar esnekliği azalır ve risk yükselir.
• Travma veya enfeksiyon: Damar duvarında hasara neden olan durumlar.

Belirtiler, pıhtının yerine ve tıkadığı bölgeye göre değişiklik gösterir. İşte yaygın belirtiler:

• Bacaklarda veya kollarda şişlik, ağrı, kızarıklık ve ısı artışı (derin ven trombozu belirtileri).
• Göğüs ağrısı, nefes darlığı, çarpıntı ve öksürük (akciğere pıhtı atması durumunda).
• Ani baş dönmesi, bayılma veya bilinç kaybı.
• Kol veya bacakta güçsüzlük, uyuşma veya felç (beyne pıhtı atması sonucu inme).
• Konuşma bozukluğu, görme kaybı veya denge sorunları.
• Ciltte solukluk veya morarma, nabız zayıflığı.

Damarda pıhtı atması acil tıbbi müdahale gerektiren bir durumdur. Yukarıdaki belirtilerden herhangi biri görüldüğünde, derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Erken teşhis ve tedavi, hayat kurtarıcı olabilir; geç kalınması durumunda kalıcı hasarlar veya ölüm riski ortaya çıkabilir. Risk faktörlerini azaltmak için düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme ve sigaradan kaçınmak önerilir.